🏉 Kryzys Demokracji W Europie W Latach 1918 39

Jedną z głównych przyczyn wojny było słabe zakorzenienie demokracji w państwach nowej Europy. Po Wielkiej Wojnie w Europie triumfowała zasada demokracji. Po pierwsze, systemy polityczne zwycięzców, zachodnich demokracji, stawały się wzorcem dla innych. Drugą przyczyną był charakter wojennego kataklizmu. Miliony ludzi walczyły, inne miliony traciły bliskich i głodowały; śmierć i cierpienie zostały niejako zdemokratyzowane. Uważano to za emocjonalny i racjonalny argument na rzecz wprowadzenia wraz z pokojem demokracji ważną okolicznością była słabość oporu ze strony przeciwników demokracji. Jako jej alternatywa pojawiała się rewolucyjna dyktatura - która zmiażdży absolutyzm i monarchię, stanowość i militaryzm, lecz również fizycznie ich nosicieli. Choć podstawowy spór sił zdolnych do przejęcia władzy niedługo już toczył się między demokracją a rewolucją, a nie między ancien régime'em a przyczyną było pojawienie się na mapie Europy wielu nowych państw, które budowały swój ustrój. Znaleźć musiano sposób jego legitymizacji. Nie mogła to być tradycja monarchiczna, bo odwoływać trzeba by się do warunków historycznych w najlepszym razie sprzed ponad wieku. Brak tradycji monarchicznej prowadził do republiki. W kanonie pojęć nie było jednak w 1918 r. innej republiki niż demokratyczna lub od początku triumfu demokracji ciążyły nad nią chmury. W niektórych krajach zrodziła się ona z wojennej klęski. Musiała sobie radzić z jej konsekwencjami, ale obciążano ją za nie odpowiedzialnością. W Rosji demokracja pojawiła się na krótko, już w chwili klęski, ale jeszcze nie kapitulacji. Niedoświadczona, wzięła na siebie odpowiedzialność i za klęskę, i za kontynuację wojny. Znalazła się pod podwójnym ogniem sił zachowawczych i sił dążących do radykalizacji rewolucji. Zginęła pod nim, ustępując miejsca dyktaturze następne ponad dwadzieścia lat system demokratyczny załamywał się w wielu krajach europejskich, choć zdarzały się też upadki dyktatur i krótkotrwałe nawroty do demokracji. W nowo powstałych państwach najbardziej przyczynił się do porażki demokracji brak doświadczenia oraz infrastruktury organizacyjnej w życiu politycznym. W jednych z nich partie polityczne były dawniej niewielkimi nielegalnymi grupami, w innych, wielonarodowych - łączyły się w obronie interesów wreszcie przyczyna wynikająca ze stanu świadomości w międzynarodowej polityce i w opinii publicznej. Bez trudu akceptowano istnienie systemów państwowych pozbawionych demokracji. Nie stała się ona zasadą politycznej poprawności, a dyktatorzy byli tolerowani na międzynarodowych Dwa systemy pojawiały się w miejsce demokracji. Pierwszy, w Niemczech i Włoszech, nazywany jest na ogół faszystowskim. To pojęcie wywołuje jednak czasami kontrowersje. Cechami mają być: odrzucenie norm moralnych i prawnych, monopartyjność, dążenie do nieograniczonej władzy nad zorganizowanym i mobilizowanym do czynnych działań społeczeństwem, wysoki poziom represji, intensywna indoktrynacja, przywództwo o charakterze jednak te dwa kraje to, co ujawniło się w pełni dopiero podczas II wojny światowej: gotowość czy brak gotowości do masowego ludobójstwa. Tak się przy tym składa, że termin „faszyzm" zrodził się w ruchu i dyktaturze włoskiej, mniej skrajnej od Drugi system dyktatury nazywany jest autorytarnym. Pojęcie systemów autorytarnych pojawiło się bodaj dopiero po II wojnie światowej, kiedy uznano potrzebę określenia różnic między faszyzmem a innymi prawicowymi dyktaturami, niechętnymi albo wrogimi demokracji. W dyktaturach autorytarnych zachowano podstawowe normy moralne, społeczeństwa były raczej bierne niż ustawicznie mobilizowane, prawo czasami łamane, ale w zasadzie respektowane. Czasami istniała tylko jedna rządząca partia, ale była ona raczej pomocą dla aparatu państwowego niż jego sternikiem. Przywódca był bardziej patriarchalnym opiekunem niż fazy. Systemy demokratyczne załamywały się w Europie w dwóch fazach, głównie w krajach, które były głęboko sfrustrowane klęską czy rozmiarem wojennych strat, albo w państwach, w których brakowało demokratycznych tradycji i doświadczeń. Pierwsza faza rozpoczęła się wkrótce po zakończeniu wojny i trwała przez lata dwudzieste. W drugiej fazie, w latach trzydziestych, upadek demokracji był związany z najgłębszym w dziejach Europy kryzysem gospodarczym i pierwsza. Dyktaturę faszystowską od 1922 r. wprowadzały Włochy, a w 1926 r. osiągnęła ona pełny kształt. Włochy należały do grona zwycięzców, ale panowała w nich atmosfera klęski, bo ciężar poniesionych strat był ogromny, a nadziei na powojenne korzyści nie zrealizowano. Odpowiedzią na kryzys demokracji był antydemokratyczny ruch masowy. Na prawicy był nim faszyzm. Przypadek włoski, podobnie jak późniejszy niemiecki, potwierdza tezę, iż system autorytarny nie pasował do krajów z rozbudzoną i bardziej powszechną aktywnością polityczną. Włochy miały za sobą dziesiątki lat wyborów parlamentarnych oraz rządów wyłanianych lub co najmniej akceptowanych przez 1933 r. powstała w Niemczech dyktatura narodowosocjalistyczna (nazistowska), pod wieloma względami podobna do włoskiej. W ideologii narodowego socjalizmu, obok wrogiego stosunku do demokracji, podstawowe miejsce zajęły rasizm i odwołujący się do niego antysemityzm. Stały się one kluczem do rozumienia przeszłości i teraźniejszości oraz wytyczną na przyszłość. Dyktatura narodowosocjalistyczna, nim uzyskała pełny kształt, miała, podobnie jak faszystowska we Włoszech, swój okres przejściowy, ale w Niemczech trwał on tylko kilka w Niemczech do władzy dyktatury bardziej skrajnej od włoskiej wywarło na tę drugą radykalizujący wpływ. Wzmogła się w niej indoktrynacja. Elementy ideologii rasistowskiej, przedtem skierowane głównie przeciw ludności pozaeuropejskiej, wzbogacono o dyktatury we Włoszech i Niemczech opierały się na czterech filarach: partii, aparacie państwowym, policji i wojsku. Partia była najważniejszym filarem dlatego, że podporządkowane było jej całe państwo, a więc aparat administracyjny, policja i wojsko. Na jej czele stali wodzowie, we Włoszech Benito Mussolini jako duce, w Niemczech Adolf Hitler jako Włoch, a czasami i Niemiec, wpłynął w kilku krajach europejskich na aktywizację lub powstanie partii i organizacji odwołujących się do faszyzmu. Nie zdołały one jednak zdobyć władzy. Największą rolę odgrywały w środkowowschodniej Europie, gdzie jednym z głównych elementów ich ideologii i aktywności politycznej był związany z nacjonalizmem Polsce tendencje antyparlamentarne i sympatie do włoskiego faszyzmu były silne w Narodowej Demokracji. W Czechach zorganizowała się niewielka Narodowa Wspólnota Faszystowska. Na Słowacji wzorce faszystowskie przejmowała paramilitarna Obrona Ojczyzny. Na Węgrzech koncepcje faszyzmu propagował jeden z czołowych działaczy rządzącej partii Gyula Bałkanach próby nawiązywania do włoskich wzorców najsilniejsze były w Rumunii, gdzie w 1927 r. powstał Legion Michała Archanioła. W Jugosławii utworzona pod koniec lat dwudziestych skrajnie nacjonalistyczna Ustasza utrzymywała bliskie stosunki z włoskimi faszystami, choć hołdowała raczej tradycyjnym bałkańskim formom terroru Austrii po zakończeniu I wojny światowej powstała organizacja Obrony Ojczyzny (Heimwehr). Po wprowadzeniu reżimu faszystowskiego we Włoszech nawiązała z nim bliskie stosunki. Konkurowała natomiast z austriackimi narodowymi socjalistami, którzy podporządkowali się kierownictwu partii w Niemczech. Pewną aktywność przejawiały organizacje bliskie faszyzmowi we Francji, niewiele znaczyły w państwach skandynawskich, z Finlandią włącznie, w Belgii i Holandii, nieco więcej w Wielkiej Pierwszą dyktaturę autorytarną wprowadziły Węgry. Powtórzyły one doświadczenie rosyjskie - z odwrotnym rezultatem. Demokracja nie podołała ciężarom narzuconym przez zwycięzców i odpowiedzialności za skutki wojny. Obaliła ją w marcu 1919 r. radykalna rewolucja, tę zaś stłumiły wkrótce siły czerwcu 1923 r. doszło do zamachu stanu w Bułgarii. Powstała odmiana dyktatury autorytarnej, charakterystyczna dla niektórych monarchii. Nie odbiegała ona zbytnio od tradycyjnego modelu, w którym rządzi pierwszy minister wspierany autorytetem władcy. Podobny system funkcjonował w Rumunii. W Jugosławii po zamachu stanu w 1929 r. też wzmocniono władzę królewską, ograniczając parlamentaryzm. W Albanii Ahmed Zogu jako prezydent stał się dyktatorem, a we wrześniu 1928 r. nadał sobie tytuł do bałkańskiego model władzy zastosowano w Hiszpanii, w której przedtem funkcjonował system parlamentarnej demokracji. W 1923 r. doszło do wojskowego zamachu stanu wspieranego przez króla. Za jego zgodą władzę objęła junta wojskowa. W kwietniu 1931 r. załamała się i monarchia, i dyktatura wojskowych. Zastąpiono ją systemem republikańskiej parlamentarnej Portugalii w maju 1926 r. wojsko obaliło system parlamentarnej demokracji. Władzę objęli generałowie. W kwietniu 1928 r. ministrem finansów został Antonio de Oliveira Salazar, profesor ekonomii. Wkrótce okazał się główną postacią portugalskiej nowo powstałych państwach najłatwiej było przejąć władzę politykom zasłużonym dla ich niepodległości. W Polsce w maju 1926 r. marszałek Józef Piłsudski dokonał zamachu stanu. W grudniu 1926 r. demokracja przegrała na Litwie. Dowódcy puczu wojskowego zdawali sobie sprawę ze swej niewielkiej popularności i zwrócili się o przejęcie władzy do Antanasa Smetony, twórcy państwa litewskiego podczas I wojny druga. W latach trzydziestych występowały w różnych krajach tendencje, które przypisać można nie tylko radykalizacji politycznej, jaka nastąpiła podczas wielkiego kryzysu gospodarczego i społecznego, ale też fascynacji sukcesami narodowego socjalizmu i włoskiego faszyzmu. Reżimy te wychodziły obronną ręką z trudności gospodarczych i zarazem wzmacniały swą pozycję w polityce międzynarodowej. Niektóre autorytarne dyktatury przejmowały pewne idee i metody działania narodowego socjalizmu czy faszyzmu. Aktywizowały się też ruchy, które deklarowały swoją bliskość do narodowego socjalizmu i faszyzmu, czasami znajdując się w konflikcie z funkcjonującymi już dyktaturami Polsce po śmierci Piłsudskiego część jego następców podjęła nacjonalistyczne hasła i nie stroniła od antysemityzmu, dążyła też do stworzenia zdyscyplinowanej monopartii. Jednocześnie od początków lat trzydziestych nasilały się skrajne tendencje w opozycyjnym ruchu nacjonalistycznym, zwłaszcza w Obozie Narodowo-Radykalnym, który hołdował wizjom państwa monopartyjnej dyktatury. Mniejszości narodowe chciano pozbawić praw obywatelskich, a Żydów zmusić do emigracji. Walkę polityczną przenoszono na Węgrzech w 1932 r. premierem został Gyula Gömbös. W ideologii zapanował bojowy nacjonalizm i antysemityzm. W 1936 r. Gömbös zmarł jednak, a jego następcy wrócili do bardziej konserwatywnej polityki, choć pojawiały się też ostre akcenty nacjonalistyczne i ustanowiono ograniczenia prawne dla ludności pochodzenia żydowskiego. Od początku lat trzydziestych powstawały opozycyjne partie, adaptujące wzorce narodowego socjalizmu, wśród nich Strzałokrzyżowcy. Łączyli oni w ideologii gorliwy katolicyzm z antysemityzmem, antyparlamentaryzmem i antykapitalizmem, a Niemcy Hitlera uważali za swój Austrii, po zwycięstwie Hitlera w Niemczech, kanclerz Engelbert Dollfuss ogłosił powstanie autorytarnego państwa stanowego. Włochy stały się patronem austriackiej dyktatury zagrożonej przez niemiecką ekspansję i rodzimych narodowych socjalistów. Po ich nieudanym puczu w 1934 r. i zamordowaniu kanclerza Dollfussa jego następca Kurt Schuschnigg usiłował nadać dyktaturze bardziej konserwatywny charakter. Nastąpiły jednak niebezpieczne dla Austrii zmiany w sytuacji międzynarodowej, zbliżenie między Włochami a Niemcami. Potencjał austriackiej radykalnej prawicy skupił się w partii narodowych Estonii tendencje skrajnie prawicowe przejawiały się w związkach kombatantów walk o niepodległość. W 1932 r. jednoczący je Związek Bojowników o Wolność przekształcił się w polityczną organizację Wabse. Wyraźne były zapożyczenia ideowe od faszyzmu i narodowego socjalizmu. Do haseł nacjonalistycznych, antykomunistycznych i antysemickich dołączono inne, skierowane przeciw demokracji parlamentarnej. W następnym roku szef państwa Konstantin Päts oraz naczelny dowódca generał Johan Laidoner, obaj należący do twórców niepodległej Estonii, dokonali zamachu stanu, rozwiązali Wabse i wprowadzili autorytarną Łotwie nurt tradycyjny reprezentował Związek Chłopski pod przywództwem Karlisa Ulmanisa, twórcy niepodległego państwa. Natomiast ze zjednoczenia grup skrajnej prawicy powstał ruch Krzyż Perkuna, w którego ideologii antykomunizm łączył się z antysemityzmem i nacjonalizmem, skierowanym głównie przeciw licznym na Łotwie Niemcom. Wpływy narodowosocjalistyczne wzrastały również wśród zwalczanej przez Krzyż Perkuna mniejszości niemieckiej. Ulmanis zorganizował w maju 1934 r. zamach stanu, zdelegalizował niektóre partie, w tym Krzyż Perkuna, i przeprowadził liczne aresztowania. Łotwa stała się państwem autorytarnej radykalizacji uległo życie polityczne w krajach bałkańskich i iberyjskich. W Rumunii w 1930 r. działacze Legionu Michała Archanioła utworzyli masową organizację, prowadzącą akcje bojówkarskie i terrorystyczne. Żelazna Gwardia przejęła ideologię Legionu, jego podziw dla włoskiego faszyzmu, skrajnym antysemityzmem zbliżała się zaś do niemieckiego narodowego socjalizmu. Podkreślała jednak swoiście interpretowaną tradycję rumuńskie radykalizowały również swoje działania. Na początku 1938 r. rozwiązano partie polityczne i zdelegalizowano Żelazną Gwardię. Nie zaprzestała ona działalności, ale skierowała ją głównie na akcje terrorystyczne. System władzy podporządkowanej królowi miał nadal charakter autorytarnej, choć bardziej radykalnej dyktatury. Antysemityzm stał się jednym z oficjalnych instrumentów Bułgarii nie rozwinęły się ruchy skrajnie prawicowe. Szersze wpływy zdobył sobie natomiast założony w 1931 r. Społeczny Ruch Narodowy, konserwatywny, choć niestroniący w kontaktach międzynarodowych od włoskich faszystów i niemieckich narodowych socjalistów. W 1934 r. za aprobatą króla armia dokonała zamachu stanu. Wprowadzono dyktaturę bliską modelowi 1934 r. król Jugosławii Aleksander padł ofiarą zamachu. Dyktatorskie autorytarne rządy sprawował w imieniu jego małoletniego następcy premier Milan Stojadinović. Pojawiały się jednak tendencje bardziej radykalne. Serbskie skrajnie prawicowe partie i organizacje połączyły się w 1934 r. jako Zbor - Jugosłowiański Ruch Nacjonalistyczny - i nie taiły sympatii dla narodowego socjalizmu. Natomiast nacjonaliści chorwaccy, skupieni w Ustaszy, nadal prowadzili nielegalną Grecji na jesieni 1935 r. generał Georgos Kondylis dokonał zamachu stanu, rozwiązał parlament i przywrócił monarchię. Przed puczem deklarował, że program polityki wewnętrznej nie będzie się zbytnio różnił od programu Hitlera. Kondylis zmarł jednak wkrótce, a jego następca generał Ioannis Metaxas sprawował dyktaturę wojskową, wspartą autorytetem króla, podobną do systemów w innych państwach w Portugalii poczynając od przełomu lat dwudziestych i trzydziestych uległa przemianom. Wynikało to przede wszystkim z koncepcji Salazara jako ministra finansów, a od 1933 r. premiera. Realizował on idee korporacyjne - organizowania wielkich grup zawodowych pod patronatem państwa. Była to dyktatura konserwatywna, odwołująca się do tradycyjnych wartości, przede wszystkim religijnych, ale też narodowych. Później dopiero pojawiło się pewne naśladownictwo wzorców włoskich czy przypadkiem była sytuacja w Hiszpanii. W jej demokratycznym systemie działały też bardziej skrajne grupy, które odwoływały się do włoskiego faszyzmu i głosiły program odbudowy hiszpańskiej mocarstwowości. W listopadzie 1933 r. powstała jako jedna ze skrajnie prawicowych partii hiszpańska Falanga. Jej ideologia odbiegała jednak od włoskich, a tym bardziej niemieckich wzorców. Silnie podkreślano katolicki charakter ruchu, rzadko pojawiały się hasła antysemickie. W lutym 1934 r. partie skrajnej prawicy zjednoczyły się, a potocznie nową partię nazywano również 1934 r. Primo de Rivera, lider Falangi, kontaktował się z generałem Francisco Franco (wówczas doradcą ministra wojny). Obaj uzgodnili, że wojsko powinno w razie potrzeby wystąpić w obronie jedności Hiszpanii. Falanga przygotowywała plany faszystowskiej rewolucji, zbrojnego powstania. Po zwycięstwie partii lewicowych w wyborach parlamentarnych w lutym 1936 r. szybko postępowała polaryzacja życia politycznego. W lipcu rozpoczęła się niemal trzyletnia wojna domowa, w której prawicę hiszpańską wspomagały Włochy i Niemcy. W 1939 r. osiągnęła ona zwycięstwo, tworząc system bliski dyktaturze autorytarnej (frankizm, od nazwiska gen. Franco, szefa państwa).Radykalizacja polityczna dotknęła również demokratyczne państwa zachodniej Europy. We Francji w latach trzydziestych ożywiły się organizacje odwołujące się raczej do włoskiego faszyzmu niż do mało strawnego dla nacjonalistów niemieckiego narodowego socjalizmu. Szwajcarska skrajna prawica wytworzyła w latach trzydziestych kilka organizacji, jednych raczej konserwatywnych, innych bliższych włoskim lub niemieckim wzorcom. W Wielkiej Brytanii Oswald Mosley w 1932 r. połączył działające uprzednio skrajnie prawicowe grupy i utworzył Brytyjską Unię Belgii organizowali się skrajni prawicowcy flamandzcy i walońscy. Ci pierwsi utworzyli w 1931 r. Związek Niderlandzkich Narodowych Solidarystów, początkowo tradycjonalistyczny i konserwatywny, optujący za flamandzkim separatyzmem. Od 1934 r. organizacja ta zbliżyła się do faszyzmu. Zaczęła głosić program wielkiej Belgii, jednoczącej Holandię, całą Belgię i francuską Flandrię. Nie taiła jednak niechęci do niemieckiego narodowego socjalizmu. Konkurował z nią utworzony w 1933 r. Flamandzki Związek Narodowy, żądający oddzielenia się Flandrii od Belgii i gotów do bliskich związków z Niemcami. Skrajna prawica walońska kształtowała się przede wszystkim wokół wydawnictwa Rex i jego dyrektora Léona Degrelle'a, stąd zwana była potocznie Reksistami. Związek Reksistów z faszyzmem dotyczył bardziej kontaktów międzynarodowych, zwłaszcza z Włochami, niż metod Holandii, w końcu 1931 r., Anton Mussert utworzył partię kopiującą wzory niemieckie, pod nazwą Ruchu Narodowosocjalistycznego Niderlandów. Partie narodowosocjalistyczne powstały również w Szwecji i Danii. Naśladowały ruch niemiecki, ale pozbawione były w swych krajach szerszego oddziaływania. Inaczej wyglądała sytuacja w Norwegii, gdzie organizatorem ruchu narodowosocjalistycznego stał się Vidkun Quisling, przedtem polityk współrządzącej partii chłopskiej i z jej ramienia minister wojny. Quisling utworzył w 1933 r. Zjednoczenie Narodowe. Od niemieckiego narodowego socjalizmu przejmował niemal wszystko - w ideologii rasizm i antysemityzm, w organizacji bojówki, umundurowanie, nawet emblemat - bliski swastyce krzyż przypadkiem była Finlandia. Sąsiedztwo ze Związkiem Radzieckim i silna wewnątrz kraju partia komunistyczna stanowiły impuls do formowania się skrajnie prawicowego ruchu. Powstał on w końcu 1929 r., a od miejscowości, w której starł się z komunistami, przyjął nazwę Lapua. W jego ideologii protestancka religijność łączyła się z antykomunizmem. W 1932 r. ruch Lapua zdelegalizowano, a przywódców aresztowano. Jego kontynuację stanowił Patriotyczny Ruch Ludowy, który rozszerzył swe hasła, wzywając do ekspansji etnicznej przeciw mniejszości szwedzkiej oraz ekspansji terytorialnej w radzieckiej Karelii. Władze znów zastosowały restrykcje i w końcu 1938 r. rozwiązały Ruch, a później też wyraźnie nawiązującą do wzorców niemieckich Organizację Narodu Czechach, aż do aneksji przez Niemcy, Narodowa Wspólnota Faszystowska nie miała większego znaczenia. Jej przywódca zaproponował niemieckiemu poselstwu w Pradze w przeddzień decyzji o utworzeniu Protektoratu Czech i Moraw, w marcu 1939 r., dokonanie puczu. Nie otrzymał odpowiedzi. Wraz z innymi skrajnie prawicowymi organizacjami Narodowa Wspólnota Faszystowska deklarowała jednak gotowość do przejęcia rządów w Czechach. Decyzje Niemców były inne. Zdawali sobie sprawę z nikłości wpływów czeskich faszystów. Pod niemiecką kontrolą sprawowały w Czechach administrację (bo nie władzę) półkolonialne rządy porzuciła też jako odrębne państwo Słowacja. Rządy objęła w niej Słowacka Partia Ludowa Hlinki (od nazwiska swego pierwszego, wtedy już nieżyjącego przywódcy), nacjonalistyczna i klerykalna, w której ścierała się dominująca tendencja do autorytarnej dyktatury z chęcią do naśladowania wzorców bilans. Ten krótki opis politycznego stanu Europy ukazuje jej słabość w przededniu wybuchu wojny. W obliczu dążeń do ekspansji ze strony Niemiec i Włoch, reszta Europy ukazywała swą słabość, brak jedności międzynarodowej i wewnętrznej, a przede wszystkim brak wspólnej idei. Nie była nią polityczna demokracja, bo brakowało jej w wielu krajach. Nie było nią poczucie europejskiej wspólnoty, bo przeważnie dominował nacjonalizm - jeżeli nawet nie tak skrajny, jak w narodowym socjalizmie i faszyzmie, to skutecznie osłabiający poczucie solidarności i wspólnego europejskiego losu.

Polityka europejska w 20-leciu międzywojennym. Opis zajęć: Celem zajęć jest zaznajomienie uczniów z zasadami polityki uprawianej przez mocarstwa europejskie w l. 1919-1939. Uczniowie poznają nowe określenia, np. appeacement, anschluss, polityka równowagi. Przez poznanie zawieranych sojuszów i umów międzynarodowych uczniowie

Powstanie II republiki Rok 1846 przyniósł francuskiej monarchii orleańskiej groźny kryzys gospodarczy. Wzrosło zapotrzebowanie na pieniądz i kredyty, podniosła się stopa procentowa. Rosło bezrobocie i coraz częściej bankrutowały fabryki i manufaktury. Klasa społeczna, która najbardziej traciła w wyniku kryzysu, a więc burżuazja, wystąpiła przeciwko ówczesnemu rządowi, upatrując w źle prowadzonej polityce przyczynę kryzysu. Równocześnie przeciwko rządowi wystąpiła rzesza bezrobotnych oraz drobnomieszczaństwo. 22 lutego rozpoczęły się antyrządowe manifestacje. Na ulicach wzniesiono barykady. Gwardia narodowa odmówiła wykonania rozkazu rozproszenia demonstrantów. W tej sytuacji król zdecydował o dymisji rządu Giuzota. W kolejnych dniach manifestacje się powtórzyły. W czasie jednej z nich padły strzały (nie rozstrzygnięto z której ze stron wojska czy walczących). Faktem jest, że w wyniku tych zajść życie straciło 52 osoby, a ponad 70 zostało rannych. Wiadomość o tych wydarzeniach rozeszła się głośnym echem po całym Paryżu. Następnego dnia (24 II) rozpoczęła się walka z oddziałami wojskowymi. Widząc jak groźne rozmiary zaczyna przybierać bunt paryski, król Ludwik Filip abdykował na rzecz swojego syna – również Ludwika Filipa, i uciekł ze stolicy. Tłum nie chciał słyszeć w tej sytuacji o restauracji monarchii. W Izbie Deputowanych powołano prowizoryczny rząd, który następnie na posiedzeniu w Ratuszu został powiększony o dodatkowe cztery osoby. W jego skład weszli przedstawiciele republikanów, socjalistów, a także jeden robotnik. W mieście zapanowała atmosfera pozornej wolności i radości (przemówienia, uroczyste marsze itp.) Rząd proklamował powstanie republiki. Ponadto zniósł karę śmieci oraz wprowadził pod naciskiem żądań społeczeństwa zasadę powszechnego głosowania w wyborach parlamentarnych (2 III). Zniesione zostało także niewolnictwo w koloniach francuskich. Robotników i rzemieślników te rozporządzenia nie zadowoliły. Domagali się jak najszybszej poprawy ich sytuacji materialnej. W tym celu rząd powołał do życia komisję luksemburską (nazwa od miejsca obrad – Pałac Luksemburski), która miała zająć się sprawami robotniczymi. Na jej czele stanął Ludwik Blanc oraz robotnik Albert. Większość członków rządu była zdecydowanymi przeciwnikami reform o charakterze społecznym. Chciała do swoich planów pozyskać burżuazję. Z racji tego, że rewolucja spowodowała kryzys finansowy, minister finansów – Garnier-Pages, zdecydował się na wprowadzenie podatku nadzwyczajnego. To zarządzenie uderzyło w najbiedniejszą warstwę ludność i w konsekwencji przyczyniło się do wzrostu wrogiego nastawienia do rządów republikańskich. 23 kwietnia odbyły się pierwsze wybory demokratyczne we Francji. Dały one ogromne zwycięstwo burżuazji. Zostało wybranych także kilku socjalistów – Proudhon, Blanc i Cabet. Nowe Zgromadzenie Konstytucyjne zostało zdominowane przez prawicowych republikanów. Przewodził im Lamartine, Arago i Marie. Robotnicy postanowili wzniecić powstanie. 15 maja tłumy robotników opanowały pałac zebrań Zgromadzenia. Ogłoszone zostało jego rozwiązanie. Powołano także nowy rząd, na czele którego stanął Blanqui. Powstanie paryskiego ludu nie było dobrze przygotowane i pod pięciu godzinach walk zostało stłumione. Demonstrantów osadzono w więzieniach, zamknięto kluby robotnicze, a rozwiązaniu uległa komisja luksemburska. Nie wszyscy robotnicy zrezygnowali jednak z walki. 23 czerwca rozpoczęło się powstanie we wschodniej części Paryża. Zgromadzenie Konstytucyjne, aby zniszczyć rewoltę robotniczą, obdarzyło niemal dyktatorską władzą gen. Ludwika Cavaignac’a. Miał on pod swoimi rozkazami armię, gwardię narodową. Walka z demonstrującymi robotnikami trwała trzy dni. Ich opór został złamany. W walkach padło parę tysięcy ludzi. Rozpoczęła się pacyfikacja Paryża. Zawieszono wiele dzienników politycznych, zabronione zostało urządzanie zebrań. Francuscy liberałowie, obawiając się realizacji żądań robotniczych, a w konsekwencji także i socjalizmu, zdecydowali się na ugodę z bardziej reakcyjnymi elementami ówczesnej sceny politycznej. Zaakceptowali także dyktaturę wojskową, która w przyszłości stała się prostą drogą do monarchii absolutnej. 4 listopada 1848 r. została uchwalona nowa konstytucja. Zapisy tej ustawy były wyraźnie podyktowane strachem przed ruchem robotniczym, a jednocześnie obawą przed restauracją monarchii. Uchwalając nową konstytucję planowano wzmocnić władzę ustawodawczą. Zachowany został system powszechnego głosowania przy wyborze tego organu władzy państwowej. Zgromadzenie Konstytucyjne nadal pozostawało organem jednoizbowym (w obawie przed walkami pomiędzy dwoma izbami). Władzę wykonawczą miał sprawować prezydent, który był wybierany co cztery lata w drodze plebiscytu. Jednak urząd mógł pełnić tylko przez jedną kadencję. 10 grudnia 1858 r. odbył się plebiscyt, w którym głosami chłopskimi i części mieszczaństwa, zwyciężył Ludwik Napoleon Bonaparte. W głosowaniu otrzymał 5 500 000 głosów i został wybrany pierwszym prezydentem Francji. Nowy prezydent nie odznaczał się wielką inteligencją, za to cechowała go ogromna ambicja i upór. W swoich działaniach za cel postawił sobie dorównanie swojemu wielkiemu stryjowi – Napoleonowi I. Ludwik Napoleon prowadził politykę osobistą, nie licząc się ze swoimi ministrami. 13 maja 1849 r. odbyły się wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego. W nowym parlamencie zasiedli w większości zwolennicy monarchii i katolicy. Oni także stali się podporą rządów Ludwika Napoleona. Monarchiści i katolicy zdobyli 450 mandatów, podczas gdy demokraci i socjaliści około 180 mandatów, a republikanie (tzw. umiarkowani) zaledwie 70. Stronnictwa, które zdobyły większość w wyborach parlamentarnych obawiały się wpływu socjalistów i demokratów na obywateli Francji. Z tego też powodu wprowadzone zostały dwa prawa. Jedno z 15 marca 1850 r., pozwalające na zakładanie szkół prywatnych średnich i wyższych, na zasiadanie biskupów w radach uniwersyteckich oraz dawało duchowieństwo nadzór nad wszystkimi typami szkół. Drugie prawo zostało uchwalone 31 maja 1851 r. w wyniku zapisów tej ustawy prawo do głosowania w wyborach do Zgromadzenia Konstytucyjnego straciła 1/3 obywateli. Oba prawa podyktowane zostały strachem przed masami ludowymi oraz krążącym pod Europie „widmem komunizmu”. Grupa monarchistów, zasiadająca w Zgromadzeniu, chciała nawet wprowadzić ponownie ustrój monarchiczny. Przeszkodą jednak okazał się spór co do osoby przyszłego monarchy. W lipcu 1851 r. Ludwik Napoleon Bonaparte zażądał wprowadzenia zmian w konstytucji, bowiem chciał zostać wybrany prezydentem na kolejną, drugą kadencję. Zgromadzenie Konstytucyjne odrzuciło jego żądanie. W tej sytuacji Bonaparte przy pomocy oddanych sobie generałów dokonał zamachu stanu w nocy z 2 na 3 grudnia 1851 r. Aresztowani członkowie Zgromadzenie na próżno próbowali się odwołać do ludności Paryża. Ludwik Napoleon cieszył się poparcie ze strony mas ludowych, głównie za sprawą jego wypowiedzi poruszających kwestię poprawy doli robotnika. 13 stycznia 1852 r. ogłoszono konstytucję, dla której wzorem stała się konstytucja napoleońskiej Francji z 1804 r. Dawała ona ogromną władzę prezydentowi. Był on wybierany na dziesięcioletnią kadencję, a odpowiedzialny miał być tylko przed narodem. Władzę ustawodawczą sprawować miały trzy organy: mianowana przez prezydenta rada stanu (opracowywanie projektów ustaw), pochodzące z wyborów ciało ustawodawcze, którego kompetencje były dość ograniczone oraz mianowany senat (czuwał nad zgodnością uchwalanych praw z konstytucją, moralnością oraz z religią). Wprowadzona została cenzura oraz zakaz zebrań. Za pomocą tych środków Bonaparte chciał zdławić opozycję. 9 października 1852 r. Ludwik Napoleon zapowiedział, że wprowadzi cesarstwo. W ten sposób przestała istnieć II republika francuska. Senat po zapowiedzi Napoleona przystąpił do zmiany zapisów konstytucji. Swoje absolutne rządy Napoleon III oparł na armii, katolickim duchowieństwie oraz na bogatej burżuazji, która od tej pory nie musiała się już obawiać strajków i robotniczych buntów. Konstytucja 1848 r. Konstytucja II republiki została uchwalona w listopadzie 1848 r. Wprowadzała trójpodział władz i stanowiła coś w rodzaju zlepku systemu brytyjskiego parlamentarno-gabinetowego i systemu prezydenckiego Stanów Zjednoczonych. Tekst konstytucji został poprzedzony „Deklaracją praw”. Deklaracja mówiła o zasadzie suwerenności narodu, potwierdzała wolność, równość wszystkich obywateli. Władza ustawodawcza zgodnie z postanowieniami konstytucji należała do jednoizbowego Zgromadzenia Prawodawczego. Organ ten był wybierany na trzyletnią kadencję. Głosowanie miało charakter równy, bezpośredni, powszechny i tajny. Brali w nim udział tylko mężczyźni, którzy ukończyli w dniu głosowania najpóźniej 21 rok życia. Zgromadzenie Prawodawcze składało się z 750 członków. Do kompetencji Zgromadzenia należało tworzenie prawa (korzystało z inicjatywy ustawodawczej). Przed Zgromadzeniem ponosił konstytucyjną odpowiedzialność prezydent republiki oraz ministrowie. Władzę wykonawczą sprawował prezydent wybierany na cztery lata w drodze powszechnego plebiscytu. Po czteroletniej przerwie osoba pełniąca wcześniej urząd prezydenta mogła zostać ponownie wybrana. Głowa państwa powoływała ministrów, ponosiła konstytucyjną odpowiedzialność przed parlamentem. Każdy akt prawny wydany przez prezydenta wymagał kontrasygnaty, czyli podpisu odpowiedniego ministra. Także prezydent mógł dysponować siłami zbrojnymi państwa, powoływał przedstawicieli dyplomatycznych Francji, stosował prawo łaski, mianował wyższych urzędników. Nie posiadał prawa weta w stosunku do uchwał Zgromadzenia Prawodawczego oraz nie miał inicjatywy ustawodawczej. W systemie organów władzy II republiki funkcjonowała Rada Stanu. Wybierana była na okres sześciu lat przez Zgromadzenie Prawodawcze. Do jej zadań należała konsultacja projektów ustaw przedstawianych przez rząd. Ponadto badała inne projekty przesłane jej przez Zgromadzenie Prawodawcze. Nadzorowała także administrację państwową. Najwyższą instancją w postępowaniu sądowym był Najwyższy Trybunał, składający się z 5 sędziów oraz z 39 przysięgłych. Trybunał sądził prezydenta oraz ministrów oskarżonych przez Zgromadzenie o zbrodnie i przestępstwa.

1989 r. - upadek komunizmu w Europie. Sytuacja międzynarodowa w Europie w latach 30-tych XX w. Rozpad systemu komunistycznego w Europie w 1989 roku. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Europy w latach 1914 – 1989; Upadek systemu wersalskiego w Europie w latach 30-tych XX w. Opublikowano na ten temat Historia from Guest Odpowiedź Guest *niezadowolenie z postanowień traktatowych *wielki kryzys ekonomiczny *narodziny totalitarnych ideologii *ogromne bezrobocie *słabość rządzących polityków *ogromna popularność komunizmu, faszyzmu i nazizmu Kryzys energetyczny w Europie i jego długofalowe konsekwencje. 29 listopada 2022. 7 min. Andrzej Halesiak. Wojna w Ukrainie doprowadziła do różnorakich zaburzeń. Jednym z ważnych obszarów jej oddziaływania jest rynek energii. Kryzys jaki dotknął ten rynek jest pochodną wysokiego uzależnienia Unii Europejskiej od dostaw rosyjskich ^{3. Kryzys demokracji w Europie – narodziny i rozwój włoskiego faszyzmu (ideologia, działalnośd partii faszystowskiej, przejęcie władzy, budowa paostwa totalitarnego) – Republika Weimarska – powstanie nazizmu w Niemczech – przejęcie władzy przez Adolfa Hitlera, budowa paostwa totalitarnego – społeczeostwo III Rzeszy – początek} . 181 640 162 690 716 760 355 598

kryzys demokracji w europie w latach 1918 39